Tekst: Anne Groen

Beeld: Kester Scholten‍

‍

‍Maakt de armoedekloof jou awkward?‍

De zachte zaterdagochtend begon gerust elitair te noemen met (haver)cappu’s bij een Amsterdams als havermelkelite aan te merken koffietent. Zoals je leest laat ik er geen gras over groeien hoe we ons portretteren deze dag. En dat mag gezegd, want de volgende stop confronteerde de academieleden hier licht mee. Onder het mom van: ‘gezellig dat we net een elitair bakkie hebben gedaan’, leidde Maria de dag in: “We beginnen de dag door in verbinding met jezelf te komen”. Middels stellingen over voedselongelijkheid en armoede mochten alle deelnemers zichzelf buigen over stellingen als ‘De mate waarin we met de groep samen aten op Terschelling was te luxueus voor mij’ en ’Ik heb duidelijk wat mijn plek is in het voedselsysteem’. Het leverde interessante overwegingen op. Zo vindt Jan dat je luxe met mate tot je kunt nemen, maar hij had tijdens het weelderige diner wel last van de confrontatie, met zijn bevoorrechte positie het luxe diner en de weldaad van meerdere proeverijen die dag te kunnen genieten. Isabelle gaf wat betreft haar plek in het voedselsysteem aan “ik kan hier eigenlijk geen mening over hebben, ik zie mezelf meer als spons, deze academietijd, en leer hoe ingewikkeld het systeem in elkaar zit. Er blijken zoveel nuances in dit systeem”. Tot slot klonk het duidelijk vanuit de groep dat de stelling ‘Ik wil mensen graag overtuigen dat we het voedselsysteem kunnen veranderen’ nuance verdient, voornamelijk dat overtuigen niet het juiste woord lijkt, eerder wil je anderen inspiréren.

‍‍

Activistisch buurtcentrum‍

De rest van het programma richtte zich nog verder op voedselongelijkheid, zowel wereldwijd als in Nederland, en speelde zich af in en om het welkome en hartverwarmende buurtcentrum van Oost, een van de grootste van de stad, De Meevaart. “Elf jaar geleden”, zo vertellen Tim Doornewaard, interim manager en Gerrit-Jan Smit, de creatieve horecameester van het Keukencollectief daar, “namen burgers hier zélf het initiatief om dit toen casco pand als buurthuis in te zetten en de Gemeente steunde het plan.” Een mooi voorbeeld van een burgerinitiatief met activistische kant. Juist die activistische drijfveer, uitgaande van de kracht van de bewoners van een wijk, is tekenend voor De Meevaart.

Om meteen de armen uit de mouwen te steken, kookte de groep onder begeleiding van Koerdische Aziza en Marokkaanse Fatima in de goed uitgeruste community kitchen van het buurtcentrum het avondmaal voor de groep én buurtbewoners: yaprak (gevulde druivenbladeren) en msemen, Marokkaanse pannenkoekjes

‍

‍Bottom up aanpak in derdewereldlanden‍

De kloof tussen arm en rijk wordt steeds groter, wereldwijd. Annemarie de Groot-Bakker van The Hunger Project, schetst een duidelijk beeld van de toegenomen ernst van armoede in derdewereldlanden. Namens The Hunger Project duidt ze het belang van een bottom-up aanpak. Om een duurzame verandering te verwezenlijken, dien je samen te werken met overheden, maar vooral bewoners te onderwijzen en zelfredzaam leren te zijn. Via beschikbare subsidiepotjes, het trainen van bewoners een community-gericht voedseloplossing te verwezenlijken, en vooral de burgers er zelf in laten geloven. Vanuit de groep klonk nog even het kritische geluid of we ons als Westerlingen dan niet moeten zien als de witte superieuren, en of dat geen gevaar is. De Groot reageerde dat ze er met het project alles aan doen de burger centraal te stellen en te bieden wat ze zelf mogen aangeven nodig te hebben. Het werkelijke effect zal echter op de lange termijn uiteraard pas zichtbaar zijn.

‍

Het sociale vangnet werkt niet‍

Ook in ons land wordt de kloof steeds groter. Naar schatting leven er in Nederland dit jaar 830.000 mensen onder de armoedegrens (Bron: CBS). Uit alle inspirerende, interactieve middaglezingen blijkt een gemeende deler, zoals ook Tim van De Meevaart al inleidde, de initiatieven vanuit de overheid, vadertje staat, zijn goed bedoeld maar helaas niet effectief. Eerder contraproductief, zoals ook geconcludeerd wordt in deVPRO-aflevering De Kloofdichters (aanrader).

Initiatieven als energiehulppakketjes leveren, klusteams inzetten bij energiearmoede en bijvoorbeeld het nationaal schoolontbijt, de voedselbank en buurtcentra oprichten met leefstijl interventieprogramma’s tegen voedselongelijkheid, gaan uit van het gebrek aan zelfredzaamheid van burgers.Het zijn goedbedoelde initiatieven, maar opgelegd van bovenaf.

Waaraan voorbij wordt gegaan is de kracht én wens van de bewoners zelf. Ook Stella de Swart (auteur van “Armoede krijg je gratis”) bevestigt op onroerende wijze dat er meer naar de burger moet worden geluisterd. Ze is duidelijk ervarings deskundige, die zware tijden van armoede heeft gekend en in ‘de mallemolen’ terecht is gekomen. Het vragen om hulp is een enorme drempel voor mensen in armoede. Dit wordt ook bevestigd in de aflevering van De Kloofdichters, waarbij een alleenstaande moeder aangeeft dat je spaarzaam omgaat met de hulpvan familie en vrienden waar je beroep op doet, met het oog op nog zwaardere tijden. Dat wordt vaak niet beseft. ‍

‍

Blinde vlek van de overheid‍

Er zijn een stuk of 17 loketten in Nederland waar je in geval van armoede kunt aankloppen voor verschillende posten van hulp. Dat is bijzonder complex geregeld in Nederland, zo vertelt De Swart. Het is bijna een dagtaak, dus dat neemt allemaal energie weg die je in kunt zetten voor iets constructiefs voor je situatie. Er wordt niemand gevraagd ‘Wat wil jij precies voor jouw toekomst, los van financiële vrijheid?’

Stella de Swart is bijvoorbeeld enthousiast over de stichting De Jarige Job. Dat initiatief, waarbij jarige kinderen de misère even kunnen vergeten, speelt in op de veelal onderschatte pijn en schaamte die via ouders bij kinderen door kan werken. Daarnaast pleit DeSwart voor een bottom-up aanpak en stelt: “Beleidsstukken op gebied van armoedebestrijding en leefstijlinterventie ontstaan vanuit veel gepraat, maar geen actie. Ik pleit voor meer educatie op gezonde leefstijl én financieel gebied en zorg voor de pot met honing zodat het ook aanlokkelijk is voor de doelgroep”.‍

‍

Leefwereld en systeemwereld verbinden‍

Liane Lankreijer, bij uitstek verbinder, reikte ook positieve praktijkvoorbeelden aan. Met haar achtergrond bij de ministeries en enige afgunst voor het logge rijkssysteem, pleit zij nu voor de ommekeer van de negatieve spiraal van armoede naar een positieve spiraal. “Armoede is meer dan een financieel probleem, het is meer mentaal.” Die ommekeer kun je alleen bereiken door de mensen in kwestie centraal te stellen en te betrekken. Het kapitalistisch systeem omdraaien gaat niet over één nacht ijs. “Erken dat je deel bent van wat er nu is, maar je kunt vanuit jezelf wortels creëren voor een transitie”, aldus Lankreijer. Door bijvoorbeeld bottom-up samen te werken, bewoners betrekken bij verandering op basis van de Verandertheorie.‍

‍

Hoe verhoud jij je hier eigenlijk toe?‍

Er is nog veel werk aan de winkel het huidige overheidssysteem te verbeteren, op gebied van armoedebestrijding en voedselongelijkheid. Terug naar de stellingen van de ochtend. Ook werd daarbij duidelijk dat een groot deel van de groep wel vindt dat je je niet schuldig hoeft te voelen over de armoedekloof, maar dat je juist je rol moet pakken om over je rol na te denken. Startend bij‘Wie ben ik?’, niet vanuit egoïsme, maar juist altruïstisch: ‘wat kan ík betekenen?’ Voel je je zelf aangesproken? Eerder ondernomen initiatieven zijn ter inspiratie te zien in de afleveringen De Gezondheidskloof en De Kloofdichters en op de pagina van Liane Lankreijer in o.a. Den Haag: Natuurlijk in je kracht -Samenleving in verandering.

‍