Een nieuwe SFYN schrijft voor een nieuw jaar. Een jaar waarin we blijven zoeken naar manieren om om te kunnen gaan met crisistijden. Het belang van een duurzamer voedselsysteem werd afgelopen jaar duidelijk; we focussen op lokale producenten, kortere ketens en inclusiviteit. Diversiteit in aanbod is een belangrijk aspect binnen die verduurzaming. En wat is er leuker dan op ontdekking gaan? Op zoek naar nieuwe voedselproducten! Als dit je instelling is, ga zo door…! Mocht dit iets minder je ding zijn, dan ga ik je in deze blog uitleggen waarom dit belangrijk is om het voedselsysteem toekomstbestendig te maken en geef ik je een aantal voorbeelden van gewassen die hierbij passen.

Diversificatie van het voedselsysteem
Letterlijk betekent diversificatie ‘het verdelen over meerdere hulpbronnen om daarmee risico’s te spreiden’. Met betrekking tot voedsel wil dit zeggen dat landbouw uitgaat van het verbouwen van veel verschillende gewassen om op die manier de risico’s van klimaatverandering op te kunnen vangen en bijvoorbeeld ook in te spelen op veranderende wensen van consumenten. Dus, diversificatie zorgt voor een weerbaarder en veerkrachtiger voedselsysteem.

Eerder hebben wij een blog gedeeld over de zaden van ons voedsel. Hierin werd duidelijk dat de agrarische diversiteit drastisch afneemt en op dit moment 75 procent van het voedsel wereldwijd afkomstig is van maar liefst 12 planten en 5 diersoorten. Deze afname in variatie heeft ook invloed op de voedingswaarde van dat wat we eten. We krijgen minder verschillende nutriënten binnen als we ze vanuit minder gevarieerde bronnen halen. Voor een toekomstbestendig voedselsysteem is het belangrijk dat die nutritionele waarde behouden blijft.

En hier kunnen we zelf iets in betekenen! Door te kiezen voor verschillende gewassen, liefst regionaal, kun je als consument sturen op een gevarieerder landbouwsysteem.

Toekomstbestendige gewassen
Om een aantal voorbeelden te geven heb ik gekeken naar een samenwerking tussen WWF en Knorr die een lijst van vijftig toekomstbestendige voedselproducten hebben samengesteld. In het rapport is rekening gehouden met de voedingswaarde, milieu-impact, smaak, toegankelijkheid, aanvaardbaarheid en betaalbaarheid. Uiteindelijk was diversiteit een belangrijk criterium om tot deze gevarieerde gewassen te komen.

Door voor de volgende producten te kiezen, kun jij je eigen dieet diversifiëren. Ik heb uit vijf categorieën een voorbeeld geselecteerd van voedsel dat misschien nog niet zo bekend is en zoveel mogelijk lokaal groeit. Ga mee op ontdekking…!

Algen: Wakame
Algen hebben een hoge voedingswaarde en zijn cruciaal voor het bestaan op deze planeet. Ze zijn verantwoordelijk voor de helft van alle zuurstofproductie op aarde en alle aquatische ecosystemen zijn van hen afhankelijk. Ze bevatten essentiële vetzuren en zijn een uitstekende bron van antioxidanten. Algen zijn rijk in eiwitten en hebben een vleesachtige umamismaak, waardoor ze een goede vleesvervanger vormen.

Een voorbeeld is het zeewier wakame, gemakkelijk te telen. Het wordt verbouwd in verschillende landen in Europa en groeit ook in de Oosterschelde, provincie Zeeland; dus zelfs heel lokaal te verkrijgen. Echter, op dit moment wordt er nog maar op kleine schaal geoogst en de gevolgen van grootschalige zeewierproductie zijn nog niet goed bekend.

Bonen en peulvruchten: Tuinbonen

Bonen en peulvruchten kunnen stikstof uit de lucht halen en omzetten in een vorm die direct door planten gebruikt kan worden. Daarnaast bieden ze een rijke bron van vezels, eiwitten en B-vitaminen. Door deze nutriënten en hun vleesachtige structuur vormen bonen en peulvruchten ook een goede vleesvervanger.

Tuinbonen zijn een duurzame, lokale boonsoort. Het is een goed bedekkingsgewas die tussen twee oogsten wordt geplant om het land te beschermen. Daarnaast trekken de bloemen honingbijen aan. De groene bonen hebben een zoete, grasachtige smaak en boterachtige textuur. De peul kan wanneer die nog jong is zelfs rauw gegeten worden. Kijk hiervoor een aantal leuke tuinboonrecepten.

Granen: Teff
Granen vormen al sinds duizenden jaren het voornaamste component van het menselijke dieet en hebben een cruciale rol gespeeld in het ontwikkelen van landbouw. Vanwege milieu- en gezondheidsredenen is het noodzakelijk om te variëren in type granen die worden verbouwd en gegeten. Door witte rijst, mais, tarwe aan te vullen met andere granen zal de voedingswaarde en bodemgezondheid verbeteren.

Een voorbeeld hiervan is het oorspronkelijk uit Ethiopië afkomstige teff. Teff kan goed tegen droogte en drassige bodems, bevat een hoop mineralen en is glutenvrij. Het heeft een milde smaak en kan daardoor in een veelzijdigheid aan hartige en zoete gerechten gebruikt worden, zoals een ontbijtpap.

Teff wordt ook in Nederland geteeld, maar meer nog in Zuid-Europa. En om een misstand recht te zetten: een tijd terug heeft een Nederlands bedrijf patent aangevraagd op teffmeel, wat op tegenspraak van Ethiopië stuitte. Begrijpelijk, aangezien zij het daar al sinds jaar en dag verbouwen. Na vele rechtszaken is dit patent afgewezen. Helaas is dit niet het enige gewas dat zonder al te veel aanpassingen wordt gepatenteerd waardoor de verkoop en veredeling voor veel boeren wordt bemoeilijkt. Dit raakt aan het thema voedselsoevereiniteit, wat van groot belang is om diversiteit te stimuleren.

Bladgroenten: Pompoenbladeren

Van alle groenten zijn bladgroenten het meest veelzijdig en voedzaam. Ze kunnen behalve als bladeren zelf ook als deel van andere groenten groeien, zoals bij bieten en pompoenen. Bladgroenten groeien snel en maken zowel rauw als gekookt deel uit van een grote verscheidenheid aan gerechten wereldwijd.

Een goed voorbeeld van een eetbare bladgroente die vaak wordt weggegooid vormen pompoenbladeren. Ook deze bladeren zijn erg voedzaam, er wordt zelfs gezegd dat ze verhoogde vruchtbaarheid stimuleren. Ze smaken als een combinatie van asperge, broccoli en spinazie en kunnen als jonge bladeren ook in een salade worden gegeten. Sommige soorten hebben een iets bitterdere smaak, maar wanneer je ze stoomt komt het zoetige naar boven. Hier kun je meer lezen over deze bladeren en receptideeën opdoen.

Wortels: Schorseneren
Wortels zijn de knapperige en kleurrijke ondergrondse delen van planten die worden gegeten als groenten. Ze hebben vaak groene toppen die boven de grond groeien die ook gegeten kunnen worden om zoveel mogelijk verspilling te voorkomen. Wortels bevatten een grote verscheidenheid aan vitaminen en mineralen en zijn winterharde gewassen. Eenmaal geoogst kunnen ze voor een relatief lange tijd bewaard worden vergeleken met andere groenten.

Eén van de vergeten groenten: schorseneren. Schorseneren groeien goed in koude, gematigde klimaten zoals hier in Nederland. De smaak heeft iets weg van asperges, artisjok of zelfs oesters. Het kan worden gekookt, gepureerd, gebakken of geroosterd, bijvoorbeeld als substituut voor aardappelen. Grappig weetje: ze worden ook keukenmeidenverdriet, huisvrouwenleed, winterasperge, armeluisasperge, of winterstaaf genoemd.

Tot slot…
Naast deze zijn er nog een heleboel andere gezonde, duurzame gewassen. Wil je kijken welke overige 45 producten er als toekomstbestendig uit de bus zijn gekomen? Lees hier het hele rapport.

Ik hoop dat ik je heb kunnen inspireren om nieuwe gewassen uit te proberen… blijf stemmen met je vork!

Enne, mocht je zelf leuke tips hebben voor meer diversiteit, laat het ons weten!

P.S. Benieuwd wat SFYN Utrecht nog meer allemaal doet? Volg ons op Instagram en Facebook, of schrijf je in voor onze nieuwsbrief!

Tekst // Imke van Rees
Afbeeldingen // Unsplash // Aziatische-ingrediënten.nl // aHealthylife.nl // How2behealthy // Freepik // GroenteGroente.nl

‍